|
«Τα ήθη και τα έθιμα πάντα διατηρούσαν το λαό μας σε μια κινητικότητα, ιδιαίτερα σε καιρούς που οι άνθρωποι δεν είχαν χρήματα»
12 Δεκεμβρίου του Αγίου Σπυρίδωνα, η γιαγιά μου έλεγε πως «σπυρί σπυρί μεγαλώνει η μέρα», ήταν η μέρα που στο σπίτι μας ξεκινούσαν οι ετοιμασίες για τα Χριστούγεννα, στολίζαμε το σπίτι, το δέντρο και ξέραμε ότι μπαίνουμε στην τελική ευθεία για τα Χριστούγεννα. Φέτος η περιρρέουσα ατμόσφαιρα δεν μου ενέπνεε πνεύμα εορταστικό, γι’ αυτό και στην εκπομπή «Μεσημεριάτικα» της 12ης Δεκεμβρίου επέλεξα να μιλήσω με έναν άνθρωπο που ξέρει την παράδοση της Θράκης πολύ καλά, και όχι μόνο την γνωρίζει αλλά την έχει κάνει τρόπο ζωής, τόσο μέσα από την συνεχή επαφή του με τους μεγαλύτερους ανθρώπους, τους οποίους επισκέπτεται συχνά στα χωριά της Θράκης και κυρίως του Έβρου, όσο και μέσα από τον ΘΡΑΚΙΩΤΙΚΟ ΧΟΡΕΥΤΙΚΟ ΟΜΙΛΟ ΑΛΕΞ/ΠΟΛΗΣ, μέσα από τον οποίο κρατά ζωντανή την λαϊκή ιστορία αυτού του τόπου. Ο άνθρωπος αυτός δεν είναι άλλος από τον λαογράφο Δημήτρη Βραχιόλογλου, ο οποίος όχι μόνο αποδέχτηκε το κάλεσμα αλλά κατάφερε μέσα από μια ραδιοφωνική εκπομπή να «ξυπνήσει» μνήμες και μυρωδιές του Δωδεκαημέρου. Εξάλλου όπως χαρακτηριστικά είπε τα ήθη και τα έθιμα πάντα διατηρούσαν τον λαό μας σε μια κινητικότητα, ιδιαίτερα σε καιρούς που οι άνθρωποι δεν είχαν χρήματα.
------------------------------------------------------------------------ ΠΑΡΕΝΘΕΣΗ
Στη συνέχεια ακολούθησε εκδήλωση τιμής -βράβευσης- του Προέδρου του Θρακιώτικου Χορευτικού Ομίλου Αλεξανδρούπολης Δημήτρη Βραχιόλογλου από το Δήμαρχο της Αλεξανδρούπολης κ. Ευάγγελο Λαμπάκη, ο οποίος αναφέρθηκε στη συνολική πολιτιστική προσφορά του Δημήτρη Βραχιόλογλου στον τομέα της έρευνας, της καταγραφής, της διάσωσης και της διάδοσης του Λαϊκού μας Πολιτισμού και όχι μόνο, καθώς και στο πλούσιο συγγραφικό του έργο.
---------------------------------------------------------------------------
Τα Κόλιαντα
Οι προετοιμασίες στη Θράκη, ιδιαίτερα για τα αγόρια ξεκινούσαν από την αρχή της Σαρακοστής, δηλαδή τα κάλαντα των μικρών παιδιών από χωριά του Έβρου, ενώ ο κ. Βραχιόλογλου τόνισε πως στη Θράκη τα παιδιά μέχρι το 1930 και λίγο αργότερα, από βδομάδες μπροστά και σαν έμπαινε η Σαρακοστή για τα Χριστούγεννα, άρχιζαν να ετοιμάζονται για τα «Κόλιαντα», κάνοντας πρόβες, φωνάζοντας στις γειτονιές κάθε βράδυ σχεδόν. Έτσι το πρωί της Παραμονής των Χριστουγέννων, πανέτοιμα πλέον, με τις ομάδες τους ξεχύνονταν στα θεοσκότεινα σοκάκια του χωριού, κρατώντας στα χέρια τους χοντρά και μακρυά ξύλα, τις «τσουμάκες». Τα ξύλα αυτά δεν ήταν μόνο σύμβολο της γιορτής, που συμβολίζανε τα ραβδιά των ποιμένων της Βίβλου. Ήταν τα προστατευτικά τους μέσα από τις επιθέσεις των σκυλιών. Μ’αυτές επίσης θα χτυπούσαν τις πόρτες των σπιτιών, για να τους ανοίξουν. Στα χωριά των προσφύγων από την Ανατολική Θράκη τα παιδιά (πάντα τα αγόρια) έλεγαν τα δικά τους «κόλιντα», σαν αυτό που λένε ακόμα στο Φυλακτό, χωριό του Δήμου Τυχερού, του νομού Έβρου: «Κόλιντα μπάμπου-Δος μας μια κλουρίτσα-Ας είνι σταρίσια-Ας είνι καλαμποκίσια-Κόλιντα μπάμπου». Στο Πύθιο, χωριό της επαρχίας Διδυμοτείχου, τα μικρά παιδιά έβγαιναν στους δρόμους του χωριού, για να πουν τα «κόλιντα». Λέγαν λοιπόν τα Πυθιωτάκια : «Κόλιντα μπάμπου,τσικ,τσικ,τσικ». Στη Νέα Βύσσα, της επαρχίας Ορεστιάδας, τα μικρά παιδιά, κρατώντας το καθένα από μακριά βέργα, που στην άκρη κατέληγε σε θύσανο, την παραμονή των Χριστουγέννων, λέγανε το: «Κο,κο,κο-Μπι,μπι,μπι-Τικ,τικ,τικ-Κόλιντρα-Να τη φαν τα σκυλιά-Κι την αλιπούς-Πούφαγε μια πουλιά-Κι έναν κουτσοπέτεινου».Τα πολύ μικρά αυτά «τραγούδια», κατάλληλα όμως για την ηλικία τους, τα λέγανε τα αγοράκια από τις πρώτες πρωινές ώρες της Παραμονής μέχρι το μεσημέρι. Από εκεί και μετά είχαν το λόγο οι παρέες των μεγάλων παιδιών, των παλικαριών, που τραγουδούσαν τα χριστουγεννιάτικα τραγούδια τους από το βράδυ της Παραμονής, όλη τη νύχτα μέχρι και ολόκληρη την Πρώτη μέρα των Χριστουγέννων. Κάθε χωριό, βέβαια, είχε και τα δικά του χριστουγεννιάτικα τραγούδια, που διαφέρανε από τα γειτονικά χωριά τόσο στη μελωδία όσο και στα λόγια.
«Τα ιννιά φα(γ)ιά»
Το βραδινό τραπέζι της Παραμονής των Χριστουγέννων, περιλαμβάνει «τα ιννιά φα(γ)ιά». Το βράδυ αυτό έπρεπε στο τραπέζι να είναι στρωμένο με εννέα φαγητά. Το κυρίως φαγητό ήταν τα φασόλια. Στο «σοφρά» υπήρχαν επίσης: λάχανο τουρσί, ελιές, χαλβάς, πατάτες, καρπούζι, σαραγλί, βαρβάρα, αλάτι, κρεμμύδι, σκόρδο, κ.α.
Τα χοιροσφάγια
Το Δωδεκαήμερο ξεκινά από την παραμονή των Χριστουγέννων και φτάνει μέχρι και τα Φώτα. Το Δωδεκαήμερο, όπως ανέφερε ο κ. Βραχιόλογλου, άρχιζε από την Παραμονή των Χριστουγέννων, με το σφάξιμο των γουρουνιών που ήταν αυτό που κυριαρχούσε τη μέρα αυτή σ’όλα τα χωριά αλλά και σ’αυτές ακόμα τις πόλεις της Θράκης. Οι ίδιοι οι νοικοκυραίοι ή ομάδες μικρές ανδρών έσφαζαν τα γουρούνια τα δικά τους,των συγγενών τους, αλλά και γενικά όλου του χωριού. Όλοι τρέφανε γουρούνια στα σπίτια τους, στα κουμάσια, «γιατί Χριστούγεννα χωρίς χοιρινό κρέας στο σπίτι δεν μπορούσαν να νοηθούν». Μάλιστα το σφάξιμο των γουρουνιών ήταν παλιό έθιμο, κατάλοιπο μάλιστα κάποιας ειδωλολατρικής λατρείας. Οι Ρωμαίοι στα Σατουρνάλια, που γιορτάζονταν στις 17-25 Δεκεμβρίου, θυσιάζανε χοίρους στον Κρόνο και στη Δήμητρα, για να δώσει η γη καλούς και πλούσιους καρπούς.
Από το γουρούνι που σφάζονταν, προκύπτει και ένα μοναδικό θρακιώτικο έδεσμα, αυτό της Μπάμπως, που είναι το έντερο του γουρουνιού γεμιστό με κρέας, ρύζι και μπαχαρικά. Όπως μας είπε ο κ. Βραχιόλογλου από το γουρούνι που έσφαζαν την παραμονή δεν πετιόταν τίποτα. Η Μπάμπω ήταν το πρώτο φαγητό που θα έτρωγε η οικογένεια μετά από τη νηστεία των 40 ημερών, μάλιστα το έβραζαν όλη τη νύχτα σε σιγανή φωτιά για να είναι έτοιμο όταν θα γύριζε η οικογένεια από την εκκλησία.
Άλλο ένα χαρακτηριστικό φαγητό ήταν η Πουσουρτί, που αποτελείται από χοιρινό κρέας, το οποίο διατηρούνταν μέσα στο λίπος του. Σε όλα τα χωριά υπήρχε πολύ έντονο το αίσθημα της αλληλεγγύης, όπως χαρακτηριστικά μας είπε ο κ. Βραχιόλογλου, μιας και το κρέας το μοιράζονταν πάντα με τις οικογένειες που δεν είχαν την δυνατότητα να θρέψουν ένα γουρούνι.
Οι μεταμφιέσεις
Στη διάρκεια του Δωδεκαημέρου, δηλαδή τα Χριστούγεννα, την Πρωτοχρονιά και τα Θεοφάνεια, οι μεταμφιέσεις ήταν οι χαρακτηριστικότερες εκδηλώσεις της γιορταστικής αυτής περιόδου. Στη Θράκη, στη Μακεδονία, στο Μικρασιατικό Βορρά αλλά και στον Πόντο οι μεταμφιέσεις «έπαιρναν και έδιναν». Οι μεταμφιεσμένοι θύμιζαν στους συγχωριανούς τους-με το δικό τους χαρακτηριστικό τρόπο-τη μεγάλη μέρα της Χριστιανοσύνης, τα Χριστούγεννα. Έτσι παρακολούθησαν το έθιμο «ο Πουρπούρς», το οποίο πραγματοποιούσαν οι κάτοικοι του Ισαακίου τη Δεύτερη μέρα των Χριστουγέννων, πολλές φορές, όμως, και την Τρίτη. Καθαρό προσφυγικό έθιμο, το’φεραν το 1922 οι «Σακπασιώτες» από τα εφτά απέναντι χωριά της Ανατολικής Θράκης, όταν μετεγκαταστάθηκαν στις καινούργιες τους πατρίδες εδώ στη Δυτική Θράκη (από το Κούρτι, Τσαλί, Δανιήλιοι...).
Ο Πουρπούρης, φορούσε προβιά ή κάπα τσομπάνη μια μάσκα απο νεροκολοκύθα και κουδούνια στη μέση, πήγαινε από σπίτι σε σπίτι, με τη συνοδεία νέων του χωριού και έλεγε τα χριστουγεννιάτικα τραγούδια.
Συντάκτης:Μαρία Λαμπρογιάννη
paratiritis-news.gr
|
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου